نیهیلیسم

تبلور نهیلیسم در نگاه نیچه: پست مدرن پدیده ای است که شبح آن بر جهان امروز سایه افکنده و از آن به عنوان واژه ای برای توصیف یک دگرگشت گسترده در دهه های پایانی سده بیستم یاد می شود. با آنکه هنوز تعریف معینی از پست مدرنیسم به دست داده نشده، اما این واقعیت پذیرفته شده است که شرایطی با نام پست مدرن وجود دارد.
پست مدرن، همانگونه که از نامش بر می آید "پست مدرنیته" است، یعنی ادعای گذشتن از مدرنیته ای را دارد که خود از سنت فراتر می رود. بنابراین اصول کلی پست مدرن را می توان چنین برشمرد :
اصل اول: آنچه در مدرنیته اعتبار داشته در عصر پست مدرن بی اعتبار و منسوخ است؛
اصل دوم: انکار واقعیت؛
اصل سوم: انسان توان باز شناختن و تفاوت قایل شدن میان ایمان و واقعیت را از دست داده و انسان به جای واقعیت، با یک وانمودگر روبروست؛
اصل چهارم: استواربری معنایی است (در جهان تهی از خرد و حقیقت، جهانی که در آن هیچ علم و دانشی معتبر نیست و واقعیتی وجود ندارد و زبان تنها پیوند باریک و لطیف با زندگی و هستی است، بسیار طبیعی خواهد بود که معنا هم معنایی نداشته باشد)؛
اصل پنجم: شک اندیشی است که در آن هیچ نظریه، مطلق اندیشی و تجربه ای ارزش و اعتبار نخواهد داشت.
البته افزون بر این پنج اصل، اصل دیگری وجود دارد، که ماهیتی مثبت تر داشته و از آن برای تعریف یکی از ویژگی های بارز پست مدرنیسم استفاده می شود و آن پست مدرنیسم است که نظر به گوناگونی و کثرت داشته و بر چندگانگی فرهنگ ها، قومیت، نژاد، حقیقت، جنسیت، و حتی خرد تاکید دارد.
در چنین شرایطی، یعنی در وضعیتی آشوب گونه که ایمان، به هر حقیقتی متزلزل شده، نیهیلیسم، بی مبنایی، بی معنایی و مرگ، ارزش های جهان در حیات ما را فرا گرفته است. ولی باید اعتراف کرد که در هیچ دوره ای از تاریخ حیات بشر همچون چند دهه اخیر، نیهیلیسم چهره خود را چنین آشکار نکرده بود. اگر در پایان قرن نوزدهم نیچه اعلام داشت که نیهیلیسم در آستانه در ایستاده است، در دوران کنونی ما این میهمان ناخوانده، خود صاحب خانه گشته و جهان ما را از آن خود کرده است.
جهان امروز، یعنی جهان ما، جهان نیچه ای است. نیهیلیسم امروز در درون هر یک از ما خانه کرده و کافی است متفکرانه چشم های بصیرت خویش را بر خویشتن و حیات خویش بگشاییم تا آن را نظاره گر باشیم.